ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ

    Στο Καλαμάκι Φθιώτιδας και σε άλλα χωριά της Ελλάδας ο καπνός αποτέλεσε την κύρια πρόσοδο και οικονομική πηγή κάθε αγροτικής οικογένειας μαζί  με την τομάτα  και την κτηνοτροφία .  

Λίγα λόγια για τον καπνό

Ο καπνός (λατινικά: Nicotiana tabacum) είναι μονοετές, ποώδες φυτό και ανήκει στο γένος Νικοτιανή (Nicotiana), το οποίο καλλιεργείται για τα φύλλα του, τα οποία μετά από κατάλληλη επεξεργασία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή καπνικών προϊόντων, όπως τσιγάρα κλπ.

Στην Αμερική, πολύ πριν ανακαλυφθεί από τον Κολόμβο, οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν τον καπνό και πίστευαν ότι έχει σπουδαίες φαρμακευτικές ιδιότητες. Τον κάπνιζαν ή τον μασούσαν και έπαιζε σημαντικό ρόλο στις διάφορες τελετουργίες.

Η εισαγωγή του στην Ευρώπη έγινε το 1556 όταν έφτασε στη Γαλλία και στη συνέχεια στην Πορτογαλία και την Ισπανία. Οι ιδιότητές του έγιναν γνωστές χάρη στον Γάλλο πρεσβευτή στην Πορτογαλία Ζαν Νικό (Jean Nicot) στον οποίον οφείλεται και η επιστημονική του ονομασία, νικοτιανή ο ταμπάκος (Nicotiana tabacum), επίσης γνωστό ως «νικοτιανή η κοινή» (αποδιδόμενο στα ελληνικά ως «νικοτιανή»). Από εκεί, με τους Πορτογάλους και Ισπανούς θαλασσοπόρους μεταφέρθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην Ελλάδα ο καπνός έφτασε στις αρχές του 17ου αιώνα και καλλιεργήθηκε πρώτα στην Ξάνθη και αργότερα στη Μακεδονία

 Ποικιλίες καπνού που καλλιεργούνταν στο Καλαμάι Λαμίας ήταν:

·       η αρωματική ανατολικού τύπου  (τα εξαγώγιμα ) .

·       τα  μαύρα  ,

·       τα  τσεμπέλια  Αγρινίου ,  πολλά  κιλά ανά  στρέμμα

·       και  τέλος  το  1990 ήρθαν  στο χωριό  τα  Βιρτζίνια  που  ψήνονταν  στους φούρνους.

·        Η καπνοκαλλιέργεια ήταν μια εργασία πολύ απαιτητική σε χρόνο, μεγάλους κόπους αλλά και εργατικά χέρια.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ  ΚΑΠΝΟΦΥΤΩΝ

Η διαδικασία της προετοιμασίας άρχιζε από τον χειμώνα. Από το τέλος του Φλεβάρη ξεκινούσε η προετοιμασία του  χωραφιού

 Ο σπόρος συνήθως είχε μαζευτεί από επιλεγμένο χωράφι το καλοκαίρι από «τρανά  φυτά» τα οποία αφού στέγνωναν στον ήλιο έβγαζαν τον μικροσκοπικό τους σπόρο Όλα ήταν έτοιμα γύρω στα τέλη του Μάρτη για την σπορά των καπνοφτών Ανακάτευαν τον μικροσκοπικό σπόρο με στάχτη και τον σκόρπιζαν στις φυταριές με πολλή τέχνη για να έχουν τη σωστή πυκνότητα. Πατούσαν ομοιόμορφα το σπαρμένο έδαφος με τα πόδια ή τον «κίλιντρο» για να ενσωματωθεί ο σπόρος με το χώμα και τον σκέπαζαν με καλοχωνεμένη κοπριά. Από εδώ και πέρα άρχιζαν τα συχνά ποτίσματα μέχρι να φυτρώσουν τα φυτά. Κάθε μέρα από τα χαράματα και ξανά το απόγευμα στις φυταριές» , να ποτίσουν και να ξεβοτανίσουν από τα αγριόχορτα. Παράλληλα με την προετοιμασία των φυτών γινόταν και η προετοιμασία των χωραφιών. Τα καπνοχώραφα από το φθινόπωρο ακόμα έπρεπε να προετοιμάζονται με κατάλληλες εργασίες ανάλογα με το τι είχαν καλλιεργηθεί πριν για να είναι έτοιμα να φυτευτεί ο καπνός. Στα παλαιότερα χρόνια η καλλιέργεια γινόταν με τη βοήθεια κυρίως των βοδιών. Κάθε οικογένεια είχε τουλάχιστο δυο βόδια. Τα παλιότερα χρόνια χρησιμοποιούσαν το ξύλινο αλέτρι με σιδερένιο υνί, ενώ αργότερα επικράτησαν οι γεωργικές μηχανές και τα τρακτέρ.

Η  ΕΠΟΧΗ ΦΥΤΕΥΜΑΤΟΣ ΚΑΠΝΟΥ

Φύτεμα καπνού στη Λεύκα το 1973, αριστερά ο Νίκος Λαμπρόπουλος με τη γυναίκα του
Στη μέση η Θωμαή Λαμπροπούλου με τη κόρη της να ποτίζει και τέρμα δεξιά η Λαμπροβαγγελή

 Προς το τέλος Απριλίου τα καπνοφτά  ήταν έτοιμα για μεταφύτευση. Ήταν ο καιρός του φυτέματος και τα πάντα ήταν έτοιμα. Ολόκληρη η οικογένεια σε επιστράτευση, δεν περίσσευε κανένας.  Τα ζώα είχαν πεταλωθεί, Τα κοφίνια για τα καπνοφτά, τα σκαλιστήρια φουσκωμένα στο νερό για να μη ξεσφίγγουν. Τα γκιούμια έτοιμα με τα μπουτσνάρια,  και ο «τουρβάς» γεμάτος με όλα τα καλούδια. Και τι δεν είχε μέσα.  Ψωμί, ελιές, σκόρδα, κρεμμύδια,  αλάτι, ξύδι,   Όλα ορεκτικά και δροσερά όταν τα τρως νηστικός, κουρασμένος και κάτω από τον καυτό ήλιο στο χωράφι.  Μερικοί για να το «απολαύσουν» το τραγουδούσαν.  Από πολύ πρωί όλη  η οικογένεια  και συγγενείς είναι στις φυταριές. Ποτίζουν, βγάζουν τα φυτά και τα τοποθετούν στα κοφίνια για να τα μεταφέρουν νωρίς στο χωράφι και να ξεκινήσουν το φύτεμα. Από βραδύς όμως έπρεπε να έχουν μεταφέρει στο χωράφι νερό και να είναι γεμάτα τα βαρέλια για το πότισμα των φυτών. Κάθε άτομο είχε το πόστο του.  Ένας μετέφερε με τα ζώα νεροτενεκέδια, άλλος άνοιγε αυλάκια με το σκαλιστήρι, άλλοι φύτευαν και άλλοι πότιζαν. Αυτό το πήγαινε έλα όλη την ημέρα, κουβαλώντας το νερό από κάποια πηγή ή στέρνα ή ρέμα  Έπρεπε να φυτευτούν και να ποτιστούν όλα τα φυτά που είχαν βγάλει και μετά να φύγουν από το χωράφι.  Αυτό γινόταν κάθε μέρα μέχρι τέλος περίπου Μάιου που τελείωνε η φυτεία.  Αργά τα απογεύματα γέμιζαν όλοι οι δρόμοι του χωριού με ζώα, ανθρώπους και κάρα που επέστρεφαν από τα χωράφια. Η κούραση και η ταλαιπωρία ήταν χαραγμένα στα πρόσωπα και στο σώμα τους.  Το φύτεμα του καπνού στο χωράφι ήταν μια διαδικασία που απαιτούσε πολύ κόπο και πολλά εργατικά χέρια, γι’ αυτό  συνεργάζονταν πολλές οικογένειες  μαζί.

Τα δεκαετία  του ’80 ήρθαν και  φυτευτικές μηχανές  καπνού που  διευκόλυναν  την όλη  διαδικασία  φυτέματος.

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΩΝ  ΦΥΤΩΝ – «ΣΚΑΛΙΣΜΑ –  Τώρα για μερικές ημέρες ξεκουράζονταν τα σκαλιστήρια και τα ζώα, γιατί οι άνθρωποι που τέτοια πολυτέλεια. Όλες τις δουλειές του σπιτιού έπρεπε να τις προλάβουν.  Σε λίγες ημέρες και πάλι πρωί – πρωί με τα σκαλιστήρια στον ώμο, και  τον τουρβά παραμάσχαλα ολόκληρος  η οικογένεια,αν μπορούσε, στο χωράφι για σκάλισμα.  Ότι αγριόχορτο ή ζιζάνιο είχε φυτρώσει ανάμεσα στα καπνόφυτα έπρεπε να κοπεί.  Τελειώνοντας το σκάλισμα, σε μερικές ημέρες έπρεπε να ξαναγυρίσουν στα καπνοχώραφα και τώρα τραβώντας το χώμα από τα αυλάκια προς τα φυτά να τα γεμίζουν γύρω – γύρω για να είναι καλύτερα στερεωμένα στο έδαφος καθώς θα αναπτύσσονται και πιο γρήγορα.  Από τα τέλη Ιουνίου άρχιζαν και τα αλώνια. Τα σπαρτά ήταν έτοιμα για θέρισμα και αλώνισμα. Ξανά όλο το χωριό ξεχύνονταν στον κάμπο και κάτω από τον καυτό ήλιο έδινε την μάχη τις επιβίωσης.  Όπως έλεγαν τότε, δεν είχες χρόνο ούτε για να κατρήσεις.

 

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ ΚΑΠΝΟΥ – «ΣΠΑΣΙΜΟ»    

Μέχρι τέλος του μήνα τελείωναν και τα αλώνια και σε μια δυο εβδομάδες ανάλογα και με τον καιρό τα καπνά ήταν έτοιμα για την επόμενο στάδιο που ήταν η συγκομιδή τους η  καλύτερα ο καιρός του «σπάσιμου».  Στο διάστημα αυτό έπρεπε να ετοιμασθούν τα κοφίνια  ή τα τσουβάλια αργότερα, , να καθαρίσουν την αυλή , να ετοιμάσουν το τσαρδάκι στην αυλή  με  κλαδιά  από δέντρο(δρυς).  Μετά να φέρουν τις βελόνες, το  σπάγγο  για το αρμάθιασμα ,να  γίνουν οι λιάστρες  και να αγοραστούν  καινούργιες  τσαλατίνες.

ΜΑΖΕΜΑ  ΚΑΠΝΏΝ    Φορούσαν μακριά ρούχα με μανίκια για προστασία όλου του σώματος από την ενοχλητική σαν πίσσα σαριά του  καπνού ή λέρα επάνω στα ρούχα και στα χέρια.  Κάθε λίγο τα δάχτυλα γέμιζαν από την λέρα αυτή και τα έτριβαν με χώμα για να ξεκολλήσουν.  Τα φύλλα καπνού που έπρεπε να σπάσουμε  έπρεπε να είναι μόνο τα γινωμένα. Συνήθως τέσσερα – πέντε φύλλα ξεκινώντας από τη ρίζα (τα πατόφλα)προς τα πάνω(κορφάδια) και τα ονόμαζαν χέρια.  Αυτά ξεχώριζαν από το πιο απαλό πρασινοκίτρινο χρώμα τους.  Τα πατόφ'λα πρώτα χέρια ή   δεύτερα χέρια, μέχρι και τέταρτα ή τελευταία τα κορφάδια.  Ξεκινώντας από την άκρη της αυλακιάς, σκυμμένοι μέσα στις καπνόρζες σπάζουν τα πρώτα φύλλα του καπνού, και τα συγκεντρώνουν μέσα στα κοφίνια  τα οποία μέχρι να γεμίσουν καλά . Γεμίζουν το πρώτο, δεύτερο, τρίτο, τέταρτο κοφίνι και βάλε μέχρι να μαζευτεί η ποσότητα που είχαν αποφασίσει για κάθε μέρα . Όταν τελείωναν φόρτωναν τα κοφίνια στα γαϊδούρια,  ή στις πλατφόρμες και έπαιρναν τον δρόμο της επιστροφής. αφού τα μετέφεραν και τα ξεφόρτωναν στο τσαρδάκι πρώτο μέλημα ήταν το καθάρισμα των χεριών από το στρώμα σαριάς που είχαν στα χέρια.

Πολλές φορές επειδή ο καπνός μαραίνονταν από τον ήλιο και  έβρεχαν με νερό το χώμα  κάτω από το τσαρδάκι για  να διατηρούνται τα φύλλα δροσερά και φρέσκα. Αμέσως άρχιζαν το «αρμάθιασμα» ή το πέρασμα ή μπελόνιασμα των φύλλων καπνού.  Στρώνοντας τα «στρωσίδια» κατά γης αρχίζουν την δουλειά. Φύλλο – φύλο, ματσάκια ολόκληρα, τρυπάνε τα φύλλα στις μεγάλες σιδερένιες βελόνες, προσεκτικά  για να μην τρυπηθούν  , τις γεμίζουν και μετά σέρνουν τα φύλλα προς το σχοινί που είναι δεμένο στο πίσω μέρος της βελόνας.

 

ΑΡΜΑΘΙΑΣΜΑ ΚΑΠΝΟΥ

Το αρμάθιασμα -μπελόνιασμα του καπνού  γίνονταν στην αυλή του χωριού κάτω από το τσαρδάκι  ή το υπόστεγο του σπιτιού.Μέχρι το 1975  γίνονταν  στο χέρι και αργότερα με ηλεκτροκίνητες μηχανές (TOBACCO -KARTEL).

 Αυτό τελείωσε όταν εγκαταλείφθηκαν οι παλιές ποικιλίες και ήρθε  αρχές δεκαετίας του 1990   η καινούργια ποικιλία VIRGINIA ,όπου η ξήρανση γίνονταν σε φούρνους μέσα σε 120 ώρες περίπου αυτοματοποιημένα.

Φούρνος ψησίματος Virginia Καλαμάκι Λαμίας

 Μέσα  δεκαετίας του 2000  εγκαταλείφθηκε και αυτή η ποικιλία και γενικά η  παραγωγή του χωριού στο χωριό. Οι παραγωγοί έλαβαν από την ΕΟΚ αποζημίωση για να εγκαταλείψουν  την καλλιέργεια του καπνού ,για μια δεκαετία περίπου.

Δυστυχώς εγκαταλείφθηκε από τη χώρα μας μια προσοδοφόρα καλλιέργεια που έφερνε και συνάλλαγμα στη χώρα μας

ΞΗΡΑΝΣΗ ΤΩΝ ΑΡΜΑΘΙΩΝ ΣΤΟ ΧΩΜΑ

Αφού γίνονταν η βασική ξήρανση στη λιάστρα ,οι αρμάθες μεταφέρονταν για την τελική ξήρανση στο χώμα.

 Εκεί περιοδικά  τις γύριζαν από τις δύο πλευρές για να πετύχουν ομοιόμορφη ξήρανση. Όταν ο καιρός δεν ήταν καλός το βράδυ σκέπαζαν τις αρμάθες με τσαλατίνες -ζελατίνες

 ΣΥΛΛΟΓΗ  ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ  ΤΩΝ ΒΑΝΤΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΧΥΡΩΝΑ

Αφού ξεραθούν οι αρμάθες  στο  έδαφος από το γιούρτ' μαζεύονταν σε δεκάδες  σαν τσαμπί(βαντί)  και κρεμιούνταν προσωρινά  στις τέμπλες(μακριά χοντρά ξύλα  που στηρίζονταν σε δύο φούρκες. Για  την προστασία τους από  τη βροχή  χρησιμοποιούνταν τσόλια(παλιά στρωσίδια,κουρελούδες-τσέργες κτλ)ή αργότερα  τσαλατίνες-ζελατίνες.

Όταν γέμιζαν οι τέμπλες , τα παλαιότερα βαντιά μεταφέρονταν στην αχυρώνα του κάθε καπνοπαραγωγού και κρέμονταν από τα ξύλα της σκεπής ή εναλλακτικά από τον κορφιά της λιάστρας.

Ακολουθεί ένα πολύ ωραίο βίντεο σχετικά με την επεξεργασία του καπνού, αξίζει να το δείτε

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ  ΤΩΝ ΑΡΜΑΘΙΩΝ ΣΤΟ ΜΠΑΣΚΙ

Αφού άρχιζαν οι πρώτες αντάρες ξεκινούσε ο καπνοπαραγωγός  να κατασκευάζει το μπασκί.

Το μπασκί ήταν μια  στοίβα από τις αρμάθες τοποθετημένες σε επάλληλες σειρές .Στο κάτω μέρος έμπαιναν ξύλα και τάβλες για να μην ακουμπάει στο έδαφος. Επίσης στο πάνω μέρος από το μπασκί-στοίβα έμπαιναν κάποια βάρη για να μικρύνει ο όγκος της στοίβας.

ΠΑΤΗΜΑ  ΜΕ  ΤΗΝ ΜΕΝΗ-ΧΕΙΡΟΚΙΝΗΤΗ ΠΡΕΣΣΑ

Το πάτημα  των αρμαθιών του καπνού  γίνονταν  στη μένη-πρέσσα  ,αφού πρώτα  είχε τοποθετηθεί στο κάτω μέρος το τσουβάλι που θα παίξει το ρόλο του περιτυλίγματος.

Το πάτημα γίνονταν με τη βοήθεια ενός χειρομοχλού και του κοχλία  που πίεζε το καπάκι της πρέσσας ώστε να μειωθεί ο όγκος του δέματος

Πρέσσες δεν είχαν όλοι δικές τους ,κάποιοι τις είχαν ανταμ'κές με κάποιον άλλον  ή κάποιοι τις δανείζονταν από τον συγχωριανό τους που είχε .

Μένη-πρέσα καπνών(μαύρα-τσεμπέλια-εξαγώγιμα) χειροκίνητη

πρέσα καπνού Καρτέλ  για καπνά βιρτζίνια 

Τα τσουβάλια που χρησιμοποιούνταν  ήταν συνήθως  τσουβάλια του καφέ.Οι έμποροι του καπνού  επέστρεφαν  κάποια τσουβάλια  από την περσινή σοδεία , αλλά αν κάποιος είχε έλλειμμα  μπορούσε να αγοράσει τα μαγαζιά του χωριού ή   από εμπόρους  στη Λαμία που πουλούσαν γενικά υλικά για την επεξεργασία του καπνού.Ένας τέτοιος έμπορος  ήταν ο συγχωριανός μας Γκαρλαούνης Γιώργος του Ανδρέα .

ΣΤΟΙΒΑΓΜΑ  ΤΩΝ ΔΕΜΑΤΩΝ ΚΑΠΝΟΥ

Αφού πατηθούν οι αρμάθες  με  την μένη-πρέσσα  σχηματίζεται  το δέμα που έπρεπε να ραφτεί  με ιδιαίτερη τέχνη από τον καπνοπαραγωγό και την γυναίκα του. Για το ράψιμο του τσουβαλιού γύρω από το δέμα χρησιμοποιούνταν μια μεγάλη σακοράφα  και  ο χοντρός σπάγκος.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΔΕΜΑΤΩΝ  ΚΑΠΝΟΥ

Περιοδικά κατά  την διάρκεια  του χειμώνα  ο καπνοπαραγωγός  έκανε έλεγχο για πιθανή ανάπτυξη μούχλας  στο εσωτερικό του δέματος  ή στην τοπική διάλεκτο " να μην ανάψει το δέμα".

Αυτό απαιτούσε φυσικά και ιδιαίτερη προσοχή κατά το πάτημα του καπνού, όπου τα τυχόν χαλασμένα φύλλα της αρμάθας πετάγονταν.

ΠΩΛΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΞΟΥΛΙΟΎ-ΣΟΔΕΙΑΣ

Η πώληση της σοδειάς γίνονταν την Άνοιξη συνήθως σε εμπόρους που είχαν και τον αντιπρόσωπό τους στο χωριό ή στον νομό.Ήταν η καλύτερη στιγμή για τον παραγωγό ,ίδίως αν είχε βαθμολογηθεί  ως Α΄ποιότητα το καπνό του.

΄Οσα  δέματα ήταν ακατάλληλα οδηγούνταν από τους ιδιοκτήτες τους  στη λάκα και τα έκαιγαν.

Δεν έλειπε βέβαια η κακή βαθμολόγηση κάποιου ή  η ευνοϊκη βαθμολόγηση κάποιου  από τους εκτιμητές των εμπόρων.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΠΝΟΥ

αρμάθα :φύλλα καπνού περασμένα στον σπάγγο με την βελόνα ή με την μηχανή,μήκους περίπου μιας οργιάς(1,5  μέτρα)

αρμάθιασμα: η διαδικασία περάσματος των φύλλων του καπνού στο σπάγγο ,με  την βελόνα ή με την μηχανή αρμαθιάματος.

γρεντιά: ξύλο της αχυρώνας που κρέμονταν τα βαντιά (δεκάδες αρμαθιών)

βαντιά: τσαμπί από 10 αρμάθες διπλωμένες στη μέση ,περασμένες οι άκρες τους σε μικρά ξυλάκια

φυταριές : αναχώματα  πλάτους 50 εκατ,μήκους 10-15 μέτρων,στρωμμένα με κοπριά χωνεμένη ,που χρησιμοποιούνταν σαν σπορεία  καπνού.  

ρεντές: ποτιστήρι  που χρησιμοποιούντα στα σπορεία καπνού για πότισμα  ή

τσαλατίνες: ζελατίνες πλαστικές διάφανες που χρησιμοποιούνταν για  την προστασία  των φυτών από το κρύο όταν είναι μικρά και από τη βροχή στη φάση ξήρανσης.

λιάστρες: ξύλινες ή μεταλλικές κατασκευές που χρησιμοποιούνταν για το κρέμασμα των αρμαθών στη φάση της ξήρανσης.

μπασκί:στίβα  από  εκατοντάδες αρμάθες στο εσωτερικό της αχυρώνας ή του σπιτιού πριν το πάτημα  με  τη μένη-πρέσα.Στο πάνω μέρος της στίβας τοποθετούνταν βάρος για να στρώσουν οι αρμάθες.

μένη: πρέσα  για  τις αρμάθες του καπνού  ,με σκοπό  την κατασκευή των δεμάτων καπνού.

δέματα: συμιεσμένες αρμάθες με τη βοήθεια  της πρέσας-μένης ,τυλιγμένες από τις τρεις πλευρές με  τσουβάλι ,το οποίο στερεώνεται με χοντρό σπάγγο.

σπάγγος: σχοινί διαφόρων διαμέτρων που χρησιμοποιούνταν για αρμάθιασμα ή για το δέσιμο του δέματος.

μπελόνιασμα: πέρασμα  των φύλλων του καπνού ,στο ύψος  του κοτσανιού,  στη βελόνα

τσαρδάκι: στέγαστρο  στην αυλή του σπιτιού , από πλατανόξυλα ο σκελετός  και από κλαδιά δέντρου(δρυς) το πάνω μέρος

τσουβάλι: σάκος  που χρησιμοποιούνταν για  το μάζεμα  του καπνού ή για  την κατασκευή των δεμάτων.

πατόφυλλα:τα φύλλα του καπνου που βρίσκονται  πιο κοντά  στο έδαφος  και  μαζεύονται πρώτα.

μισιακά:τα μεσαία  φύλλα του καπνού, που είναι και τα μεγαλύτερα, και μαζεύονται σαν δεύτερο χέρι.

κορφάδια: τα φύλλα που βρίσκονται ψηλότερα και μαζεύονται  τελευταία.

γρεντιά:ξύλο  της σκεπής που είχε καρφωμένες πρόκες για το κρέμασμα των βαντιών.

τέμπλα:κατασκευές σε  μορφή Π  στο γιούρτι-οικόπεδο για  το κρέμασμα  των βαντιών αφού τα μαζέψουμε  από την ξήρανση στο έδαφος ή στις λιάστρες

ξεβοτάνιασμα: καθάρισμα  των σπορείων-φυταριών από τα ζιζάνια

άναψε:λόγω υψηλής θερμοκρασίας τα φύλλα του καπνού στα τσουβάλια  μαυρίζουν και πετάγονται  ή αργότερα λόγω ακατάλληλων φύλλων στα δέματα  ,αυτά ανάβουν  και σαπίζουν.