Βότανα της Όθρυς

  Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης : «… τα φυτά των οποίων τα άνθη, τα φύλλα, ο βλαστός, ο καρπός, η φλούδα και οι ρίζες τους χρησιμοποιούνται, ως τροφή ή φάρμακο, ή με άλλο τρόπο, λόγω του αρώματος ή της γεύσης τους, ονομάζονται βότανα …». Συνεπώς, ακόμη και μεγάλα φυτά όπως  η καρυδιά,  η φλαμουριά (τήλιο), η βελανιδιά, η φρουσκλιά(σαμπούκος), η τσαπουρνιά, το πουρνάρι, ο μέλεγος, η  βαμπλιά(κράταιγος) κ.ά, θεωρούνται φυτά - βότανα, διότι οι καρποί τους και τα φύλλα τους χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική ]. 

Θα αναφέρουμε  μερικά απο τα πιο διαδεδομένα βότανα  στο Καλαμάκι Φθιώτιδας είμναι τα παρακάτω:

 

Αγριάδα.

 

Είναι ποώδες πολυετές φυτό, φυτρώνει σε πολλά μέρη και είναι ένα από τα ενοχλητικότερα και πιο δυσεξόντωτα ζιζάνια των αγρών.. Θεραπευτική χρήση : Δυσουρία, κυστίτιδα, ουρηθρίτιδα, προστατίτιδα, χολολιθίαση, ψαμμίαση, αρθριτικά. Η αγριάδα είναι ένα από τα πιο χρήσιμα φαρμακευτικά φυτά και συμπεριλαμβάνεται σε πολλούς συνδυασμούς για την θεραπεία του προστάτη.

Αγριομάρουλο ή Πικραλίδα ή Πικραφάκα ή Ταραξάκος. 

 

. Είναι πλούσιο σε βιταμίνη Α, C, D, σίδηρο, κάλιο, μαγνήσιο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως νιασίνη, ριβοβλαμίνη, θειαμίνη κ.ά. Χρησιμοποιείται όλο το φυτό και κυρίως ή ρίζα του η οποία συλλέγεται την άνοιξη. Η ρίζα και ο γαλακτώδης χυμός περιέχουν μια πικρή ουσία που δημιουργεί ένα ερέθισμα στον οργανισμό που διεγείρει τις εκκρίσεις της χολής. Γενικά το ταπεινό αγριοράδικο είναι ένα από τα πιό θαυματουργά βότανα αφού συμβάλλει συνολικά στην καλή λειτουργία του οργανισμού.

 

 

 

Αγριοτριανταφυλλιά.

Αγκαθωτός αυτοφυόμενος θάμνος, ύψος 1- 3 μέτρα, με φυλλάρια λεία, πριονωτά (Ο Θεόφραστος την ονομάζει κυνόρροδον).

 

Τα άνθη της, ρόδινα ή λευκά, εμφανίζονται κατά το τέλος της ανοίξεως και τις αρχές του καλοκαιριού..  Το αφέψημα θεωρείται ιδανικό, για ραχιτισμό, τονωτικό σε λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, στο στομάχι, την ατονία, την ανορεξία, την δυσπεψία κ.λ.π. Έχει στυπτικές ιδιότητες και βοηθά στην καταπολέμηση της διάρροιας και των κολικών των εντέρων. Θεραπευτική Χρήση: Αϋπνία, ραχιτισμό, εντερίτιδα, οφθαλμίτιδα, συνάχι. 

 

Αντράκλα.

 Είναι ετήσιο φυτό, ύψους 0,10 – 0,30 μ, με φύλλα αντίθετα, σαρκώδη και γυαλιστερά. Τα άνθη της είναι κίτρινα. Την συναντάμε σε χέρσους και καλλιεργημένους αγρούς, με τα κοινά ονόματα αντράκλα αδράχλη, γλυστρίδα, χαροβότανο. Ο Ιπποκράτης τη θεωρούσε φάρμακο για πολλά προβλήματα, ιδιαίτερα για την μητροραγία, ο Γαληνός για το μούδιασμα των δοντιών και των ούλων και ο Διοσκουρίδης την περιελάμβανε στα οφθαλμικά φάρμακα. Η αντράκλα περιέχει πολλές βιταμίνες (Α,C,Β και καροτενοειδή καθώς και μαγνήσιο, ασβέστιο, κάλιο και σίδηρο). Επίσης περιέχει τα περισσότερα Ω3 λιπαρά οξέα (λινολεϊκό οξύ), από κάθε άλλο λαχανικό. Η αντράκλα χρησιμοποιείται σαν σαλατικό και συγχρόνως σαν φάρμακο τονωτικό, αφροδισιακό, κατευναστικό και διουρητικό. Επίσης θεωρείται κατάλληλο καθαρτικό του αίματος. Θεραπευτική χρήση : Αμοιβάδωση, κολίτιδα, χολολιθίαση. Στο  χωριό  χρησιμοποιούνταν  το  καλοκαίρι  για  να ταίσουμε  τις  κότες  και  το  γουρούνι

 

Άτεκνο

Το άτεκνο ή βασιλομύκητας ή στειροβότανο ή στέρφο είναι ένα σπάνιο και δυσεύρετο βότανο που βρίσκει κανείς στην ελληνική ύπαιθρο.

Μαζεύεται από Μάιο μέχρι Σεπτέμβριο, βρίσκεται σε δυτικό ή ανήλιαγο μέρος και ευδοκιμεί σε ζερβό παραποτάμιο ή παραθαλάσσιο έδαφος.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο αντισύλληψης. Όποια γυναίκα το μυρίζει δεν κάνει παιδιά για περίπου 7 χρόνια. Αν το φάει γίνεται στείρα για πάντα. Το ίδιο και οι άντρες. Αν το φάνε ζώα σε περίοδο εγκυμοσύνης είναι σίγουρο ότι αποβάλουν, αμέσως. Είναι φυσικός τρόπος στείρωσης.

Επίσης, χρησιμοποιείται για ασθένειες, όπως ο καρκίνος.

Θεωρείται άριστο φάρμακο για ορισμένες μορφές όγκων, ενώ έχει ακουστεί ότι συμβάλει στη σταθεροποίηση του καρκίνου και στη διακοπή των μεταστάσεων. 

Ένας τρόπος χρήσης του είναι ο ασθενής να εισπνεύσει ατμό κατά τη διάρκεια του βρασίματός του. Τα μικρά παιδιά και όσοι επιθυμούν να τεκνοποιήσουν στο μέλλον δεν θα πρέπει να είναι παρόντες στην όλη διαδικασία.

 

Βάτος.

 

 Είναι θάμνος κοινότατος σε όλη την Ελλάδα. Οι καρποί του είναι ερυθροί ή ερυθρομέλανοι, γλυκόξινοι. Όλα τα μέρη του φυτού, κυρίως όμως οι καρποί και τα φύλλα, θεωρούνται φαρμακευτικά. Από τους καρπούς, που συλλέγονται όταν ωριμάσουν, παρασκευάζεται σιρόπι διουρητικό και δροσιστικό.. Θεραπευτική χρήση: Αιμοροϊδες, αναιμία, ατονία, άφθες, διαβήτης, διάρροια, καρδιοπάθειες, στηθάγχη.

Καυκαλίθρα.

Ετήσιο φυτό, με βλαστό τριχωτό, ύψους 0,30 - 0,80 μ., φύλλα πτεροσχιδή και άνθη λευκά, σε "σκιάδιο" και   τα οποία έχουν πέντε πέταλα. Ο καρπός του μοιάζει με φασόλι, σκεπασμένο με μικρά αγκάθια που όταν ξεραθούν αγκυλώνουν και εμποδίζουν το θερισμό. Επίσης, κολλούν στα ρούχα και ξεκολλούν με δυσκολία (ένα-ένα). Σε όλα τα μέρη του φυτού και στους καρπούς του υπάρχουν ελαιοφόροι αδένες, που εκκρίνουν αρωματικό αιθέριο έλαιο. Ανήκει στα φυτά της Ελληνικής χλωρίδας και είναι γνωστό σαν "καυκαλίδα και μερουλήθρα". Χρησιμοποιούνταν  για  αρωματίσουν  τις  πίτες.

 

Κράταιγος (ή βαμπλιά) 

 

 

Είναι πολύ αγκαθωτό μικρό δένδρο ή θάμνος με μικρά  ανοιχτοπράσινα  φύλλα, λευκά άνθη και κόκκινους καρπούς. Είναι φυτό κατάλληλο για την δημιουργία φρακτών, λόγω των πυκνών αγκαθωτών κλαδιών του. Το ξύλο του Κράταιγου είναι πολύ σκληρό και χρησιμοποιείται στην ξυλογραφία και την τορνευτική, για την κατασκευή λαβών εργαλείων, μπαστουνιών, πασσάλων κ.ά.

 Ο κράταιγος είναι εξαιρετικά πολύτιμο βότανο και θεωρείται από τους βοτανολόγους "τροφή της καρδιάς".

 Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της στηθάγχης και των παθήσεων της στεφανιαίας αρτηρίας. Είναι επίσης χρήσιμος για περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας ήπιας μορφής, λόγω κυκλοφορικής συμφόρησης και αντικανονικού καρδιακού παλμού.

Από τα άνθη του φυτού παράγεται αφέψημα με υποτασικές και καρδιοτονωτικές ιδιότητες. Επίσης, οι κόκκινοι καρποί του Κράταιγου θεωρούνται από τα καλύτερα τονωτικά του κυκλοφορικού και χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της υπέρτασης, της αρτηριοσκλήρωσης και της στηθάγχης.

 Ο Κράταιγος είναι καλή επιλογή για όσους ταλαιπωρούνται από υπέρταση, κυρίως εξαιτίας προβλημάτων στα αγγεία τους. Έχει την ιδιότητα να εξισορροπεί με ήπιο τρόπο την πίεση του αίματος. Αφέψημα: Ρίχνετε 2 κουταλάκια καρπούς Κράταιγου σε 1 φλιτζάνι τσαγιού με βρασμένο νερό και τους αφήνεται 20 λεπτά και σουρώνετε. Πίνετε  1-2 φορές την ημέρα (πρωϊ και απόγευμα), μεταξύ των γευμάτων. Επίσης, 2 κουταλιές σούπας άνθη για 1 φλιτζάνι βραστό νερό με δόση 2-3φλιτζανιών την ημέρα, για ένα μήνα. 

Στο  χωριό  σε  περιόδους  πείνας    έτρωγαν  τους  ώριμους  καρπούς  αρχές  φθινοπώρου.  

Κολχικό  ή Χνοπωρίτσα.

 

 Το είδος αυτού του κρόκου είναι ενδημικό της περιοχής και εμφανίζεται το φθινόπωρο(χ’νόπωρο),  Τα άνθη του έχουν χρώμα ιώδες-βυσσινί και τα φύλλα του είναι από 2 έως 4. 

 Είναι ένα από τα πρώτα φυτά που ανθίζουν, (πριν καν μπει), το φθινόπωρο.
Το κολχικό είναι πολυετές, βολβώδες φυτό, ενδημικό της μεσογείου και δυτικής Ασίας, αλλά πλέον έχει μεταφερθεί σε όλη την Ευρώπη και στη βόρεια Αμερική. Στη Ελλάδα απαντώνται 26 είδη.
Αυτό το πανέμορφο αλλά και πολύ δηλητηριώδες φυτό μεγαλώνει κυρίως σε υγρά μέρη, σε λιβάδια και ξέφωτα από δάση.
Τα άνθη είναι πολύ όμορφα, πολύ μεγάλα και πολύ ρόδινα.  Το λουλούδι έχει και αρσενικά αναπαραγωγικά όργανα (6 στήμονες) και θηλυκά (3 ύπερους).

 

Κολλιτσίδα (Γάλιο - Galium).

 

 

 Ετήσιο φυτό, ύψους 0,20 -1 μ, που απαντάται σε χέρσους αγρούς. Τα φύλλα του φέρουν στην επάνω επιφάνεια τρίχες αγκιστροειδείς. Ο βλαστός είναι επίσης τριχωτός και εύκολα γαντζώνεται στα ρούχα. Τα άνθη του είναι λευκά και εμφανίζονται από τα μέσα του καλοκαιριού μέχρι τις αρχές φθινοπώρου. Όλα τα μέρη του φυτού έχουν πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες (μαλακτικές, εφιδρωτικές, διουρητικές κ.ά). Η κολλιτσίδα είναι ένα σπουδαίο βότανο με πλήθος ιδιοτήτων και δράσεων γι'αυτό έχουν ασχοληθεί μαζί της πολλοί βοτανολόγοι.

 Θεραπευτική χρήση: Κυστίτιδα, λιθίαση, ιγμορίτιδα, παθήσεις του θυρεοειδούς, παθήσεις του στομάχου, παθήσεις των πνευμόνων, παθήσεις δερματολογικές (εκζέματα, ψωρίαση, ακμή), ανάπτυξη και τόνωση των μαλλιών κ.ά.  (Εκτός από την κολλιτσίδα Γάλιο, υπάρχουν και άλλα είδη μεταξύ των οποίων είναι η κολλιτσίδα Λάππα, η μεγάλη κολλιτσίδα, που τα φύλλα της μοιάζουν πολύ με τα φύλλα της μελιτζάνας, η κολλιτσίδα Τριβόλι κ.ά).  

Κολλιτσίδα μεγάλη ή Αγριομελιτζάνα. (Xanthiumstrumarium). 

Είναι ζιζάνιο πλατύφυλλο, που απαντάται συνήθως στους καλλιεργούμενους αγρούς, σε λαχανόκηπους, αλλά και σε χέρσες περιοχές. Φυτρώνει την Άνοιξη και έχει βλαστό και φύλλα που μοιάζουν πολύ με τα φύλλα της μελιτζάνας. Ανθίζει το καλοκαίρι και ο καρπός της έχει σχήμα ωοειδές, είναι δερματώδης και φέρει αγκάθια στην επιφάνειά του. Τα νεαρά φυτά της αγριομελιtζάνας (Κολλιτσίδας) είναι δηλητηριώδη. (Η Κολλιτσίδα ήταν αφορμή το 1948, ένας ερασιτέχνης Ελβετός ορειβάτης και φυσιοδίφης, να κατασκευάσει το βέλκρο ή  χριτς-χράτς. !!!).     

Κολλιτσίδα Τριβόλι (Tribulusterrestis).

 

 

 Είναι έρπον ζιζάνιο των αγρών που το βρίσκουμε σχεδόν παντού να αναπτύσσεται σαν χαλί στα μέρη που φυτρώνει (χωράφια, στις άκρες των δρόμων κ.λ.π). Ανθίζει κάθε χρόνο από τον Μαϊο μέχρι τον Οκτώβριο. Τα άνθη του είναι μικρά, έχουν χρώμα κίτρινο και ο καρπός του, ο οποίος αναπτύσσεται στη βάση των φύλλων του, είναι αγκαθωτός, επίπεδος, στρογγυλός και αποτελείται από πέντε σπόρους. Ο κάθε σπόρος φέρει τρία άνισα σκληρά αγκάθια απ' όπου και το όνομά του Τρίβολος.

 Τα αγκάθια του είναι με τέτοιο τρόπο δομημένα ώστε πάντα κάποιο από αυτά να κοιτάζει προς τα επάνω και έγιναν έμπνευση για τους αρχαίους να κατασκευάσουν ένα ύπουλο όπλο με σιδερένια καρφιά, το οποίο έσπειραν στο δρόμο για την καταστροφή του ιππικού των εχθρών. Το ζιζάνιο αυτό είναι το φυτικό συστατικό για την παραγωγή των σχετικών σκευασμάτων που υποβοηθούν τη σεξουαλικότητα ανδρών και γυναικών (φυτικό Βιάγκρα). Είναι ένα από τα καλύτερα φυσικά αφροδισιακά, που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες. Επίσης, έχει αντικαταθλιπτικές, αντιυπερτασικές ιδιότητες, καθαρίζει τα νεφρά από πυοσφαίρια και αιμοσφαίρια κ.ά. Προσοχή !!!. Πρέπει να αποφεύγεται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης από τις γυναίκες, καθώς και από άτομα με καρδιακά προβλήματα, με έλκος στομάχου ή ηπατικές διαταραχές.                            

 

 

Λαδανιά (Κουνούκλα).

 Μικρός  φρυγανώδης αυτοφυής  θάμνος, ύψους 1 μέτρο περίπου γνωστός ως Κουνούκλα ή Κίστος (Cistusincanus). Ανήκει στην τάξη Βιολώδη, οικογένεια Κιστίδες (Cistaceae). Έχει φύλλα αντίθετα μικρά ωοειδή ή μακρουλά με αραιές τρίχες που μοιάζουν με της φασκομηλιάς. Είναι  φυτό αρωματικό γνωστό σαν λάβδανος, ήμερη κουνουκλιά, κίστος και είναι  είδος  γνωστό  από  τους  πανάρχαιους χρόνους. Από τα φύλλα του και τους  βλαστούς του  λαμβάνεται αρωματική  ρητίνη, γνωστή  ως  «λάδανο» και  θεωρείται από τα πιο σπουδαία φάρμακα. Τα φύλλα και οι βλαστοί κατά τον Ιούνιο και Ιούλιο εκκρίνουν  μία  ρητινώδη ουσία που είναι φαρμακευτική (στυπτική, αντικαταρροϊκή, αντισπασμωδική, αποχρεμπτική, καταπραϋντική). Αφέψημα από τα άνθη του χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ελλάδα κατά της δυσεντερίας, διάρροιας, αϋπνίας, οδοντόπονους, τέτανο και άλλες διαταραχές του οργανισμού. Σήμερα, με νεώτερες έρευνες από το ίδρυμα LetoAhrensburg, το λάδανο θεωρείται από τα σημαντικότερα βότανα, διότι προστατεύει την καρδιά τέσσερις φορές καλύτερα από το κόκκινο κρασί και είναι είκοσι φορές ισχυρότερο από τον φρέσκο χυμό λεμονιών. Επίσης αποτοξινώνει τον οργανισμό και είναι πλούσιο  σε βιταμίνες Ε και C. (Χρησιμοποιείται και για την φροντίδα του δέρματος (ακμή, φαγούρες, βακτηριακές μολύνσεις  κ.ά), με πλύσεις  και κομπρέσσες).

 

 

 

Λάπαθο (Ρούμεξ). 

Είναι φυτό ποώδες, χνουδωτό, με βλαστό όρθιο, φύλλα μεγάλα καρδιοειδή και άνθη πρασινωπά, φερόμενα υπό μορφή σταφυλής και εμφανιζόμενα κατά τις αρχές του καλοκαιριού. Περισσότερο γνωστό είναι με τα ονόματα σιδερολάπαθο, αγριολάπαθο, λάπαθο ή λάπατο. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού εντοπίζονται κυρίως στη ρίζα του, η οποία συλλέγεται κατά το φθινόπωρο και χρησιμοποιείται, κατά προτίμηση νωπή. Έχει ιδιότητες στυπτικές, και σε μεγάλες δόσεις καθαρτικές. Είναι επίσης τονωτική και διουρητική.  Θεραπευτική χρήση : Γαστρίτιδα, δυσπεψία, έκζεμα, έρπης, καχεξία, ψωρίαση, ακμή. Επίσης είναι καθαρτικό του αίματος, ενώ τα βρασμένα φύλλα του είναι ωφέλιμα στις στις πληγές και την κασίδα. Η ρίζα του συνιστάται στην αρθρίτιδα, τους ρευματισμούς, την αρτηριακή υπέρταση, πνευμονικούς κατάρρους, κυστίτιδα κ.ά. Ως εξωτερικό κατάπλασμα, τα φύλλα του θεωρούνται διαλυτικά και αντισηπτικά των ελκών.     

Βασικό  συστατικό    επίσης  για  τις  χορτόπιτες. 

Άγρια  Μέντα

 

Η λατινική ονομασία "mentha", προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη "Μίνθη". Είναι πολυετές φυτό, με όρθιο βλαστό, φύλλα ωοειδή – λογχοειδή, οδοντωτά και άνθη ιώδη, διατεταγμένα κατά στάχυ, που εμφανίζονται τέλος ανοίξεως μέχρι τέλος καλοκαιριού. Το  συναντάμε  στις  προσηλιακές  σάρες  κάτω  από  τα  Μαυραλ’θάρια. Θεωρείται πολύτιμο σαν φάρμακο λόγω των πολλαπλών ιδιοτήτων του, όπως: Τονωτικό, αντιβακτηριδιακό, αντιπαρασιτικό, διεγερτικό, στομαχικό, χωνευτικό, μαλακτικό, αντισπασμωδικό, αποχρεμπτικό, διουρητικό, εμμηναγωγό, καταπραϋντικό, αντιπυρετικό, κ.ά. Θεραπευτική χρήση : Δηλητηριάσεις, δυσμηνόρροια, ηπατικές παθήσεις, ισχιαλγία, κυστίτιδα, λαρυγγίτιδα, νευραλγία, χολολιθίαση. 

 

Λαγοκοιμηθιά -Τεύκτρο

 

Ένα απολαυστικό,γευστικό, υγιεινό ρόφημα και αρωματικό ρόφημα με ανεκτίμητες θεραπευτικές δράσεις και θρεπτικές ουσίες. Καταπολεμά κυρίως το ζάχαρο, τον βήχα και είναι χωνευτικό. Έχει τονωτική δράση και χρησιμοποιείται επίσης για την καταρροή των βλενογόννων, την δυσπεψία, αρθρίτιδα και είναι διουρητικό. Μπορείτε επίσης να κάνετε πλύσεις με αυτό για να καταπολεμήσετε τις αιμορροϊδες, για να ρίξετε την πίεση, για να καταπολεμήσετε ανωμαλίες φλεβικής κυκλοφορίας και προβλήματα περιόδου. Καταναλώνεται ως αφέψημα

 

Μολόχα.

 Ήταν γνωστή στους αρχαίους, από τους οποίους χρησιμοποιείτο τόσο ως φαρμακευτικό, όσο και ως λαχανικό. Ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του είχαν προσέξει ότι το φυτό αυτό υποβοηθούσε την σκέψη, γιατί ήταν ελαφρό στην πέψη και άφηνε ελεύθερο το πνεύμα. Ο Ιπποκράτης παρασκεύαζε ένα κατάπλασμα με κρασί και μολόχα για να αντιμετωπίσει τα οιδήματα και τις φλεγμονές. Από όλο το φυτό μπορούμε να φτιάξουμε αφέψημα που χρησιμοποιούμε για πλύσεις, εντριβές και επαλείψεις κατά των διαφόρων μωλώπων. Με τα άνθη φτιάχνουμε τσάϊ που μαλακώνει το βήχα και ευνοεί την γρήγορη ανάρρωση από το κρυολόγημα. Από τις ρίζες του φυτού φτιάχνουμε αφέψημα που είναι εξαιρετικό φάρμακο για όσους πάσχουν από ερεθισμούς του αναπνευστικού συστήματος ή το έλκος του στομάχου. Θεραπευτική χρήση: Βήχας, δερματοπάθειες, έλκος στομάχου - δωδεκαδακτύλου, κάλοι κ.ά.     

                                                       

 

Φτελιά.

 

 Δένδρο ύψους 50 μέτρων περίπου, γνωστό και ως φτελιός, πτελιά, βρυσσός, καραγάτσι (Ο Όμηρος την αναφέρει«πτελέη»). Ο κορμός του δένδρου είναι ευθύς, πολύκλαδος, και φέρει πολλές παραφυάδες. Έχει φύλλα πλατιά, ωοειδή, ασύμμετρα στη βάση, με χνουδωτό μίσχο. Τα άνθη του είναι ερυθρωπά, κατά δέσμες στις μασχάλες των φύλλων και εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη. Όλα τα μέρη του είναι φαρμακευτικά. . Ο φλοιός έχει στυπτικές, διουρητικές και τονωτικές ιδιότητες, ενώ τα φύλλα θεωρούνται πολύ καλά καθαρτικά, κατά της αρθρίτιδας, και των ρευματισμών. Χρησιμοποιείται και για τις πεπτικές διαταραχές και μπορεί να προκαλέσει στιγμιαία ανακούφιση στην οξύτητα, την διάρροια και την γαστρεντερίτιδα. Εξωτερικά χρησιμοποιείται για την προστασία του δέρματος και για τη θεραπεία του εκζέματος.  

 

Ραδίκι.

 

 

Φυτό αυτοφυόμενο, γνωστό με τα ονόματα πικρολίδι, πικραλίδα, αγριοπικραλίδα, παπαδουλιά, πικροράδικο. Ο βλαστός του φθάνει σε ύψος 1 μέτρο περίπου και είναι όρθιος, πολύκλαδος, τριχωτός, ή χνουδωτός. Έχει φύλλα ποικιλόμορφα και άνθη κυανά (πολύ σπάνια και λευκορόδινα). Οι τονωτικές ορεκτικές και αντιπυρετικές ιδιότητες του ραδικιού αναφέρονται όχι μόνο στα φύλλα και τη ρίζα του, αλλά σ’ολόκληρο το φυτό. Η ρίζα συλλέγεται οποιαδήποτε εποχή. Το ραδίκι ήταν γνωστό στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια. Αναφέρεται σε Αιγυπτιακό πάπυρο που χρονολογείται περίπου το 1550 π.Χ. Ο Γαληνός το  συνιστούσε για προβλήματα στο συκώτι και ο Πλίνιος που το χαρακτήριζε αναζωογονητικό, μιλούσε για ένα χυμό από ραδίκια, ροδέλαιο και ξύδι που λειτουργεί ως φάρμακο για τον πονοκέφαλο. Επίσης, ο Διοσκουρίδης το συνιστούσε για στομαχικές διαταραχές και προβλήματα χώνεψης.   Θεραπευτική χρήση : Ηπατικές, παθήσεις, λειχήνες προσώπων, πυρετός.

 

Ρίγανη (Ορίγανος).  

 

Φυτό φρυγανώδες, αρωματικό και φαρμακευτικό. ΄Εχει ύψος 0,30 - 0,80 μ., βλαστό πολύκλαδο, τριχωτό και φύλλα ωοειδή, τριχωτά στην επιφάνεια. Τα άνθη είναι λευκά, φέρονται στις άκρες των βλαστών και είναι σε πλήρη άνθηση το καλοκαίρι. Το όνομα προέρχεται από τις λέξεις «όρος» = βουνό και «γάνος» = λαμπρότητα, κάλος, ευφροσύνη, δηλαδή αυτό που λάμπει στα βουνά. Στην αρχαιότητα πλέκετο στο στεφάνι των νυμφευόμενων. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι οι χελώνες, όταν καταπίνουν ένα φίδι, τρώνε αμέσως ρίγανη για να μην πεθάνουν, επειδή η ρίγανη είναι αντίδοτο στο δηλητήριο. Υπάρχει μία σύγχυση με την ονοματολογία της ρίγανης. Συγκεκριμένα πολλά φυτά με παρόμοιο άρωμα ονομάζονται ρίγανη, όμως η πραγματική ρίγανη είναι αυτή που αυτοφύεται στις παρυφές των βουνών της Στερεάς Ελλάδας και η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στην Μαγειρική (Σαλάτες, ψητά στη σχάρα κ.λ.π). Το αιθέριο έλαιο που περιέχει το φυτό, έχει ιδιότητες στομαχικές, τονωτικές, αποχρεμπτικές, αντισπασμωδικές και εφιδρωτικές. Το φυτό συλλέγεται σε πλήρη άνθηση και αφού γίνει η αποξήρανση, σε σκιερό μέρος, αφαιρούνται οι βλαστοί (κοτσάνια) και τοποθετείται σε δοχείο (βάζο από γυαλί και όχι πλαστικό, διότι η μεγάλη οξύτητα της ρίγανης διαβρώνει το πλαστικό και μεταφέρονται πλαστικές ουσίες στις τροφές.). Θεραπευτική χρήση: Άσθμα, βήχας, βρογχίτιδα, γαστρίτιδα, διάρροια, δυσεντερία, δηλητηριώδη δαγκώματα, οδοντόπονοι, χλώρωση κ.ά. Επίσης, η ρίγανη διευκολύνει την πέψη, καταπολεμά την δυσκοιλιότητα, είναι καλό δυναμωτικό και φίλος για τους πνεύμονες στις χρόνιες βρογχίτιδες. Έχει διεργετικές ιδιότητες και βοηθά άτομα που υποφέρουν από κόπωση.  

 

 

Σερνικοβότανο ή Όρχις. 

Πολυετές φυτό που απαντάται σε ορεινούς χλοώδεις και υγρούς τόπους σε 35 περίπου είδη (Ορισμένα είδη καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά). Έχει ύψος 0,10 - 0,50 μέτρα και φύλλα λογχοειδή, με καστανέρυθρες κηλίδες. Τα άνθη του είναι ερυθρωπά ή λευκά και φέρονται πολλά μαζί, κατά τις αρχές του καλοκαιριού. Οι ριζοκόνδυλοι του φυτού που μοιάζουν με μικρά αμύγδαλα περιέχουν θρεπτικό άμυλο, συγκομίζονται στα μέσα του καλοκαιριού και λαμβάνεται καλής ποιότητος «σαλέπι» που έχει ευρεία εφαρμογή στη Φαρμακευτική και τη Ζαχαροπλαστική. Επίσης, παρασκεύαζεται εύγευστο "θαυματουργό" ρόφημα που μαλακώνει το λαιμό, ανακουφίζει το στομάχι και είναι όπλο κατά των ιώσεων. Είναι ιδανικό για όσους πάσχουν από άσθμα, όπως επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί πριν από τον ύπνο - σαν ηρεμιστικό - γιατί δεν περιέχει τεϊνη ή καφεϊνη. Το σαλέπι είναι πλούσιο σε άμυλο και πολύτιμα μεταλλικά άλατα, όπως φωσφόρο, ασβέστιο, αλλά και σε θρεπτικούς πολυσακχαρίτες, γλυκομανάνεςκ.ά, γι'αυτό και  χρησιμοποιείται για την τόνωση των ασθενών κατά την διάρκεια της ανάρρωσής τους. Περιέχει μια κολλώδη ουσία, την "βασσαρίνη", που όταν βράσει με νερό, δίνει αυτό το άριστο μαλακτικό κατά του βήχα και άλλων παθήσεων του θώρακα, αλλά και του στομάχου και των εντέρων. Ο πρώτος που κατέγραψε το φυτό αυτό ήταν ο Θεόφραστος και του έδωσε την ονομασία "όρχις", λόγω του σχήματος των δύο βολβών του  (αρσενικό φυτό = σερνικοβότανο).   

Σίλυβο (Silybum) ή Γαϊδουράγκαθο.

 

 Διετές φυτό γνωστό σαν γαϊδουράγκαθο , όμως οι αρχαίοι το ονόμαζαν «Σίλυβο». Έχει ύψος 0,50 – 1,50 μέτρα και βλαστό όρθιο διακλαδισμένο. Τα φύλλα του είναι μεγάλα, με λευκές κηλίδες στην επάνω επιφάνεια. Τα πορφυρϊώδη άνθη του φέρονται στο άκρο του βλαστού και εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού. Τα τρυφερά φύλλα του φυτού τρώγονται είτε ωμά είτε μαγειρεμένα. Τα κεφάλια από τα άνθη του τρώγονται βραστά την άνοιξη πριν ανθίσουν όπως οι αγκινάρες και βοηθούν στην τόνωση του οργανισμού, το καθάρισμα του αίματος, την αποτοξίνωση, αλλά και την αύξηση της παραγωγής γάλακτος των γυναικών. Οι ρίζες του φυτού και οι σπόροι του έχουν πολύτιμες θεραπευτικές ιδιότητες εφιδρωτικές, αιμοστατικές, καταπραϋντικές κ.λ.π. Η ρίζες συλλέγονται κατά τα μέσα του φθινοπώρου και οι σπόροι κατά τα μέσα του καλοκαιριού. Θεραπευτική χρήση: Το γαϊδουράγκαθο θεωρείται εξαιρετικό βότανο για το συκώτι και το πάγκρεας, είναι το κύριο γιατρικό που χρησιμοποιείται για την προστασία του συκωτιού από λοιμώξεις, κατανάλωση αλκοόλ ή χημειοθεραπείες. Μπορεί να βοηθήσει στο να περιοριστούν οι βλάβες στο συκώτι αλλά και στην ανανέωση των κυττάρων του (κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι το γάλα από γαϊδουράγκαθο μπορεί να ανατρέψει μεγάλο μέρος ηπατικής βλάβης που έχει προέλθει από κατάχρηση αλκοόλ Επίσης, χρησιμοποιείται σαν δυναμωτικό του εγκεφάλου και της μνήμης, σαν καταπραϋντικό για την καταρροή, την πλευρίτιδα, την ψωρίαση, την δυσεντερία κ.ά. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε και η αντικαρκινική, η νευροπροστατευτική αλλά και η καρδιοπροστατευτική του δράση λόγω της μείωσης της χοληστερόλης που προκαλεί (Φάρμακο SILIMARIN κατά της χοληστερίνης). Δοσολογία: Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό 1 κουταλάκι ξηρούς σπόρους 3 φορές την ημέρα.

 

Σινάπι (Βρούβες).

 

Είναι ετήσια αυτοφυή ποώδη φυτά, ύψους 0,30 - 0,80 μ. Ο βλαστός τους φέρει αραιές τρίχες και τα φύλλα είναι οδοντωτά, μετρίου μεγέθους που εναλλάσσονται.. Υπάρχουν δύο είδη σιναπιού, το λευκό και το μαύρο και είναι γνωστά με τα κοινά ονόματα αγριόβρουβες, βρούβες, λαψάνες. Τα είδη αυτά αναφέρονται από τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη, με το όνομα Σινάπι ή Νάπι. Το σινάπι έχει πάρα πολλές θεραπευτικές   ιδιότητες, που αναφέρονται κυρίως στους σπόρους και το αιθέριο έλαιο (Σκορβούτο κ.ά)

 

 «Σκάρφη» (Ελλεοβόρος ο κυκλόφυλλος)

Σκάρφη κάτω από του Κόϊα 2020

 

Οι αρχαίοι Έλληνες, όταν έβλεπαν κάποιον ατίθασο και νευρικό άνθρωπο, χρησιμοποιούσαν την παροιμιώδη έκφραση «ελλεοβόρουδείται», δηλαδή πρέπει να πάρει ελλεόβορο (σκάρφη), διότι έχει ανάγκη ηρεμίας και ύπνου.

Τα ζώα δεν τρώνε τη σκάρφη, επειδή η εμπεριεχόμενή της ουσία ελλεβορίνη είναι δηλητηριώδης. Λόγω αυτής της θανατηφόρας ιδιότητάς της, οι μνησίκακοι χωρικοί της παλαιάς εποχής "σκάρφιζαν" (δηλητηρίαζαν} με τη ρίζα και το απόσταγμα του εν λόγω φυτού τα δέντρα των εχθρών τους. Συγκεκριμένα τοποθετούσαν μέσα σε σχισμές των «μισητών» δέντρων ρίζες σκάρφης, που τα ξήραιναν αμέσως.

Χρησιμοποιούνταν  με  πολύ  προσοχή  και  στη θεραπεία  του  πονόδοντου  γιατί  κατέστρεφε  τα  δόντια.

 

Σπαθόχορτο ή Βαλσαμόχορτο

 

 Έχει  ύψος 0,20 - 0,80 μέτρα. Ο βλαστός  του  είναι  όρθιος, ισχυρός, με  φύλλα ωοειδή (τα φύλλα θρυμματισμένα αναδύουν μυρωδιά όμοια με θυμίαμα). Τα φαρμακευτικά μέρη συλλέγονται κατά τα μέσα καλοκαιριού, αποξηραίνονται, τοποθετούνται σε βάζο και αποθηκεύονται σε σκοτεινό ξηρό μέρος. Για την παρασκευή βαλσαμέλαιου συλλέγουμε τις καρποφόρες ανθισμένες κορυφές του φυτού, τις τοποθετούμε σε φιάλη με ελαιόλαδο (120g από ανθισμένες κορυφές για κάθε μισό λίτρο ελαιόλαδο), το αφήνουμε 3 μήνες περίπου στον ήλιο και το λάδι αυτό (βαλσαμέλαιο), το χρησιμοποιούμε εξωτερικά για νευραλγίες, ισχιαλγίες, τραύματα, κιρσούς, έλκη, ηλιακά εγκαύματα κ.ά, αλλά και εσωτερικά για παθήσεις συκωτιού, στομαχικές και εντερικές παθήσεις, χρόνια κόπωση, θρομβώσεις κ.ά.

Τσουκνίδα. 

 Πολυετές φυτό αυτοφυόμενο, με βλαστό βαθυπράσινο, ισχυρό, ύψους μέχρι ένα μέτρο. Έχει μεγάλα ωοειδή και οδοντωτά φύλλα. Όλα τα μέρη του φυτού φέρουν κοίλες τρίχες που περιέχουν οξύ. Σ’αυτό το οξύ οφείλεται ο κνησμός, που αισθάνεται κανείς όταν ακουμπήσει τσουκνίδα. Ο χυμός από τα φύλλα και τα σπέρματα του φυτού έχουν πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες, κυρίως αιματοστατικές, αντισπασμωδικές, αντιρευματικές, διεργετικές, διουρητικές, υποτασικές, κ.λ.π. Το αφέψημα από φύλλα τσουκνίδας συνιστάται ως διουρητικό και καθαρτικό.  Χρησιμοποιούνταν  πολύ  στις  χορτόπιτες.

Φλαμουριά (Τίλιο).

Πρόκειται για δένδρο ύψους 40 μέτρων περίπου και είναι γνωστό σαν τήλιο, φιλύρα, φιλουρία κ.ά. Τα άνθη του φυτού και τα φύλλα του έχουν διουρητικές, αντισπασμωδικές, αποχρεμπτικές, καταπραϋντικές,  μαλακτικές  ιδιότητες και χρησιμοποιούνται ευρύτατα στη φαρμακοποιϊα. Επίσης, το τίλιο θεωρείται ότι προλαμβάνει την υπέρταση και  αρτηριοσλήρωση. Το τίλιο μπορεί να συνδυασθεί και με κράταιγο (βαμπλιά). Θεραπευτική χρήση : Γαστραλγία, αρτηριοσκλήρωση, γρίππη, γαστρίτιδα, ισχιαλγία, τέτανος, υποχονδρία, υστερία, ένταση, υπέρταση κ.ά. Τα  τελευταία  χρόνια  έχουν  φυτευτεί  αρκετά  στο  χωριό. 

 

Μέλεγος

 

Πρόκειται για δένδρο (θάμνο), που φθάνει τα 10 μέτρα περίπου και είναι γνωστός σαν μέλεγος, φράξος, μελιά, μελιός κ.ά. Είναι γνωστός από την αρχαιότητα με το όνομα «μελία ή μελίη», όπως το αναφέρει ο Όμηρος. Η χρήση του στη φαρμακευτική είναι γνωστή από την εποχή του Διοσκουρίδη, ο οποίος αναφέρει τις θεραπευτικές ιδιότητες των φύλλων και του φλοιού του.. Ο φλοιός και τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική. Ιδιαίτερα χρήσιμος είναι ο φλοιός του, απ’ όπου λαμβάνεται το «θαυματουργό» φαρμακευτικό υγρό, το οποίο χρησιμοποιείται σαν καθαρτικό. Θεραπευτική χρήση : Βήχας.  Στο  χωριό  χρησιμοποιούσαν    το  φλοιό  μέσα  στο  νερό  που  έπιναν  οι  κότες  σαν  φάρμακο.

 

Φροξυλιά- Φρουσκλιά (Σαμπούκος).

 

 

 Θάμνος αυτοφυόμενος, φυλλοβόλος και γνωστός με τα ονόματα κουφοξυλιά ή  φρουσκλιά. Το ύψος του φθάνει τα 8-9 μέτρα, οι βλαστοί του είναι γκριζωποί και τα φύλλα του σύνθετα, βαθυπράσινα. Έχει άνθη λευκά, αρωματικά και καρπούς μελανούς. Τα άνθη της Φροξυλιάς (Σαμπούκου) χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην φαρμακοποιϊα καθώς αρωματίζουν διάφορα οινοπνευματώδη ποτά. Τα φρέσκα άνθη είναι άριστα εμετοκαθαρτικά, ενώ όταν ξεραθούν αποκτούν εφιδρωτικές ιδιότητες.

 

Χαμομήλι.

 

 Φυτό κοινότατο στην Ελλάδα με τα γνωστά ονόματα χαμόμηλο, μαρτολούλουδο, λουλούδι του Αγίου Γεωργίου κ.ά (Ο Γαληνός το αναφέρει χαμαίμηλον).

Είναι φυτό ετήσιο με το χαρακτηριστικό λεπτό άρωμα. Ο βλαστός του είναι πολύκλαδος και τα φύλλα πτεροσχιδή. Τα άνθη του είναι κιτρινόλευκα και εμφανίζονται κατά τα μέσα της ανοίξεως. Είναι φυτό «θαύμα» με πλούσιες φαρμακευτικές ιδιότητες, αντισπασμωδικές,στομαχικές, απολυμαντικές, καταπραϋντικές, διουρητικές, αντιπυρετικές κ.λ.π.