Τι είναι γνωμικά -παροιμίες
Η μεγαλοφυΐα , η διάνοια και η ψυχή ενός έθνους αντικαθρεφτίζεται στις παροιμίες και τα γνωμικά του λαού μας» μας αναφέρει ο Λ. Μάλαμας.
«Είναι βγαλμένες από τη ζωή» λένε οι απλοί άνθρωποι της υπαίθρου.
Θα συμπληρώναμε ειδικά για παροιμίες που αναφέρονται στην γεωργία-κτηνοτροφία πως παραδίδουν λιτούς, ευκολομνημόνευτους και ξεκάθαρους κανόνες που ενσωματώνουν και διαιωνίζουν την τοπική γνώση της δύσκολης ζωής που περνούν οι κάτοικοι της υπαίθρου και ιδαίτερα σε ένα χωριό όπως το Καλαμάκι Φθιώτιδας 
καλαμάκι Φθιώτιδας
Ακολουθούν οι πιο γνωστές που λέγονταν και λέγονται ακόμα και σήμερα από τους γεροντότερους στο Καλαμάκι Φθιώτιδας:
· Νηστικό αρκούδι , δεν χορεύει.
· Eίπ' ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
· Αγάλι-αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι..
· Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
· Άλλοι προγκάνε το λαγό κι άλλοι τον μαγειρεύουν.
· Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννάνε οι κότες.
· Άμα γείρει η χούφτα έφκε η γυναίκα
· Αν δε περ’σέψει , δε φτάνει
· Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, τότε χαρά σε εκείνον το ζευγά που έχει πολλά σπαρτά.
· Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
· Από την αναβροχιά καλό είναι και το χαλάζι.
· Αυτά είναι όλα τς μαλλίνας (ψέμματα)
· Βασιλικός κι αν μαραθεί τη μυρωδιά την έχει.
· Βγάζει κι απ' τη μύγα ξύγκι.
· Βοηθάτε θείοι και ξένοι ,πάντα φτώχεια η καημένη
· Γελάει το παρδαλό κατσίκι.
· Γι’αυτό το καπνίζω μοναχή μου και δεν έχω ανάγκη κανέναν.
· Γέρικο άλογο καινούργια περπατησιά δε βάνει.
· Γουρούνι στο σακί πήρε αυτός
Στο θκό σ' το σπίτι να τρώμε και να πίνουμε,στο θκό μ' να τραγουδάμε
Έξω από το σπιτάκι μ' κι ας είναι κι αδερφάκι μ'
Για χάρη του βοδιού, γλείφει ο λύκος το ζυγό
Βοήθα κακομοίρη μου,μη γίνω σαν και σένα
Έχει μαλλιά να ξάνει
· Δεν ξέρει να μοιράσει δυό γαϊδουριών άχυρο.
· Δυο γαϊδάροι εμάλωναν σε ξένο αχυρώνα.
· Έβαλαν το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
· Έβγαλε ήλιο και φεγγάρι(όταν ο καιρός δεν είναι καλός)
· Έδεσε το γάιδαρό του.
· Έκαψα την καλύβα μου να μη με τρων' οι ψύλλοι.
· Εκεί που μας χρωστούσανε μας πήραν και το βόδι.
· Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.
· Εκεί που τρώει το σκυλί, εκεί και θα γαβγίσει.
· Η γριά η κότα έχει το ζουμί.
· Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται.
· Η παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς.
· Η σκύλα απ' τη βιάση της, γεννά στραβά κουτάβια.
· Ήλιος και βροχή παντρεύονται οι φτωχοί,
· Ήλιος και φεγγάρι παντρεύονται οι γαϊδάροι.
· Κάθε εμπόδιο για καλό.
· Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.
· Κάλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι.
· Κάνε με σοφό, να σε κάνω πλούσιο.
· Κάποιου χαρίζαν γάιδαρο και αυτός τον κοίταγε στα δόντια.
· Κατά μάνα κατά κύρη κατά γιο και θυγατέρα.
· Κατά το ζώο και το φόρτωμα.
· Κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει.
· Μ' ένα σμπάρο δυο τρυγόνια.
· Μάθε τέχνη κι άστην κι άμα πεινάσεις πιάστην.
· Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
· Με το στανιό ο σκύλος μαντρί δε φ’λάει.
· Μ΄έκανε σουργούνι (με ντρόπιασε)
· Μην φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν.
· Μπάτε σκύλοι, αλέστε κι' αλεστικά μη δίνετε.
· Να είναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα και τα Λαμπριάβρεχούμενα, αμπάρια γιομισμένα .
· Ξένο ζώο έζεψες μσοστρατής θα σ’ αφήσει
- Ξεχρέωτα δεν είναι τίποτα
· Ο παπάς είν’ αμπάρ’,θέλει να φάει και να πάρ’
· Ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, αλλά αγαπάει και τον νοικοκύρη.
· Ο καιρός αλλάζει με τη π’θαμή.
· Ο καθένας στη δουλειά του και ο τσέλιγκας στα τυριά του .
· Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, μήτε τη γνώμη άλλαξε μήτε την κεφαλή του.
· Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
· Ο φόβος φυλάει τα έρμα.
· Οι πολλοί παίρνουν την πόλη,ο ένας τίποτα.
· Όλα τα γουρούνια μία μύτη έχουνε.
· Όποιος δεν εμίλησε,ποτέ δε το μετάνιωσε.
· Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρώνε οι κότες.
· Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει.
· Ο σεβντάς δεν είναι τσορβάς.
· Ούτε ψύλλος στον κόρφο του.
· Πέσε πίτα να σε φάω.
· Πιάστηκε σαν τον ποντικό στη φάκα.
· Πίνει η κότα το νερό, κοιτάει και τον ουρανό.
· Περασμέν βροχή κάπα δεν χρειάζεται.
· Ποιόν έχουμε καλά τον Γιάννη ,του σπασμένου
· Σ' άλογο ξένο αν ανεβείς, μ’σοστρατής πεζεύεις.
· Σκόρπισαν σαν του λαγού τα τέκνα.
· Σκυλί που γαβγίζει μην το φοβάσαι..
· Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα.
· Στη πλατάνα και στη καζάνα
· Στο σπιτάκι μου ο καημένος ,κάθουμι αναπαμένος
· Τα ζώα μου αργά.
· Τα αδέρφια γειτόνοι γίνονται.
· Τα λεφτά τα εξοικονομάς ,όταν τα έχεις.
· Τα στερνά νικούν τα πρώτα.
· Τα’ανταμ’κό του γμάρ’ το τρώει ου λύκους.
· Της νύχτας τα καμώματα τα βλέπει η μέρα και γελάει.
· Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι.
· Τι είναι ο κάβουρας, τι είναι το ζουμί του.
· Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω.
- Τα παιδιά δεν είναι λουλούδια να τα σπείρεις ,όποτε θέλεις.
· Το πρόβατο που φεύγει απ’ το μαντρί το τρώει ο λύκος.
· Το αγώγι ξυπνάει τον αγωγιάτη.
· Το γουρούνι κι αν τη μούρη του κόψεις, πάλι θα σκάβει.
· Του ΄φαγε η γαϊδάρα το ψωμί(ντροπιάστηκε)
· Το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται..
· Το καλό πράγμα αργεί να γίνει.
· Το καλό το αρνί, από δυο μάνες βυζαίνει.
· Το ήμερο αρνί βυζαίνει από δυό μανάδες,το άγριο ούτε από τη δική του
· Το κρύο μπαίνει με το σακκί και βγαίνει με το βελόνι.
· Το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
· Το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει.
· Το μισιακό το βόδι το τρώει ο λύκος .
· Το μυρμήγκι σαν είναι να χαθεί βγάζει φτερά.
· Το φτηνό το κρέας τα σκυλιά το τρώνε.
· Το ψάρι από το κεφάλι βρωμάει.
· Τότε λάλαγε ο κούκος,τώρα δε λαλάει ,ούτε μπούφος
· Του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο, δέκα φορές είναι αδειανό και μια φορά γεμάτο.
· Του ‘ταξε λαγούς με πετραχήλια.
· Φάγαμε όλο το γαϊδούρι και μας έμεινε η ουρά.
- Ψόφησε το βόδι ,χάλασε η κολλεγιά
· Ψάχνει ψύλλους στ' άχυρα.
Παροιμιώδεις εκφράσεις της καθημερινότητας
· Αν έκαναν όλες οι μέλισσες μέλι ,θ έτρωγαν κι οι γύφτ’ με του κ’τάλι
· Αυτά ,όσο τα σγαρλάς ,τόσο μυρίζουν
- Αυτοί σε κοιτάν με το ασπράδι
· Αυτός την έχει κρεμάσει την κάπα τ’.
- Αφού έφτασα εκεί με εκαψαν τα κρεμμύδια
· Βάρα όπου σταλίζει η ψείρα.
- Βόηθα με ,με το ένα ,να σε βοηθήσω με τα δυο
- Βοηθάτε ,θειοί και ξένοι να παντευτώ η καημένη
- Βράζει η φακή σου παπά μου;Ρώτα τους εργάτες που την τρώνε
· Βρήκε η φακή το αδερφό της.
· Γι’ αυτό το καπνίζω μοναχή και δεν έχω ανάγκη κανέναν.
· Δε κάλιασσε να έρθω.
· Δε καλοσκέρ’σα ούτε μια χαψιά.
· Δε μ’ ειχαν στο παχύ τ’ (δεν ήμουν κοντά τους).
· Δεν είχα που να χώσω την στάχτη( όταν δε μ’ ενδιαφέρει η άφιξη κάποιου).
· Δεν πήραν χαμπέρ’.
· Δεν ανοίγω προζύμι (δεν μαρτυράω).
· Έχεσε μαλλί από λύκο.
· Η δουλειά δεν αργεί να σκορπίσ’.
· Κάποτε θα φουσκώσει το νταούλι(θα αντιδράσει ο άλλος)
· Κλείσ’ τη πόρτα μη μπει κανένας και μας κάνει νοικοκύρ’δες.
· Μονός καβγάς δε γίνεται.
· Να πιαστείς απ’ τη κρικέλα(να μπεις στο δημόσιο)
· Να’ σαι καλά, σαν τα ψηλά βουνά.
· Ντύσ’ γλήγορα για νυφοδιάλεμα σε πάμι.
· Ο γέρος είναι γλυκός σα το μέλι και βαρύς σαν τ’ αλάτ’.
· Όλοι αντάμα κι ο ψωριάρης χώρια.
· Σαν το μπόι μου βρήκα ,σα το χούι μ’ δεν ήβρα
· Σβάρνα κλάρα πάει το ποδάρ’ τ’.
- Σκοπός είναι να μάσεις και όχι να σκορπίσεις
· Σπίτια από δυο πόρτες ανοιγμένα.
· Στο δίνει η ζωή αυτό που θα δώσεις και στον φτωχό
· Στο σπιτάκι μου ο καημένος,κάθομαι αναπαμένος
· Τα ξένα παίνεψέ τα και μη τα περπατείς.
· Το καλύτερου φαγητό είν’ η όρεξη.
· Το νερό άμα περάσει από σαράντα χαλίκια πίνεται.
· Το φίδι άμα τ’ αφήσεις το χειμώνα ,θα σε δαγκώσει το καλοκαίρι.
Χαρακτήρες ανθρώπων μέσω παροιμιών
- Έχεσε μαλλί απού λύκο(φοβιτσιάρης)
- Αυτή δεν βλέπει με τα μάτια,θ α δει με τα φρύδια(ανίκανη)
· Αυτή του λιάζει και του τρώει(οικονομολόγος)
· Κάνει τον ψόφιο κουριό.( για τον πονηρό)
· Σαν την καλαμιά στου κάμπο.(ορφανός)
· Βόϊδι πήγε, μουσχάρι γύρ'σε.(ανεπίδεκτος μαθήσεως)
- Αυτός είναι το φύλλο τα ελιάς (παλιοχαρακτήρας-διπρόσωπος)
- Δεν έχει ανάγκη το σκλί απ’ τ’αγκόρτσα (για τον παντός καιρού άνθρωπο)
- Κάθε ουχτώ κι ανάλλαγος(απεριποίητος)
- Κλότσαγε τον ουρανό σαν τ’άλογο (είναι μανιασμένος)
- Πέρασε και δεν κόλλ’σε (για τον ψωροπερήφανο)
- Τοθν έφτ’σε η μύγα(όταν κάποιος δεν είναι καλά)
- Τουν ήξεραν και τα κ’τσά σκ’λιά(για τον πασίγνωστο)
- Έχει κόψει καπίστρ’(χαζός)
- Έχει πάρει τα πλάϊα(χαζός)
· Γυρίζει από ρήμ’ σε λαγκάδι (περιπλανώμενος)
- Τους έχει πάρει το νερό απ’ τον κώλο(για τους χρεωκοπημένους)
· Πού σ’ είχα στουν έργου;(γι’ αυτόν που δεν έχει όρεξη να κάνει μια δουλειά)
