Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΔΕΡΒΕΝ ΦΟΥΡΚΑ ΤΟ 1822  -ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ

 "Οι Τούρκοι όλο κουβαλιώνταν. Είχαμε στείλη έναν τζασίτη εις το Ζιτούνι και ήρθε και μας είπε ότι θα κινηθούν από τρεις μεριές να μπούνε μέσα, από το Πατρατζίκι να πέσουνε από πάνου τον ζυγόν, από τις Θερμοπύλες κι' από τη Νευρόπολη τ' ορδί του Σαλώνου. Είχαμεν πιάση τη Νευρόπολη τον Απρίλιον μήνα, τα 1822, καρσί από το Ζιτούνι. Του Δυσσέα τ' ορδί ήταν 'σ την Δρακοσπηλιά και Μπουντουνίτζα κι' ολόγυρα 'σ αυτά τα μέρη. Οι Τούρκοι τους ήρθε είδηση από Πελοπόννησον, από Αθήνα, από 'Εγριπον ότι στενεύτηκαν πολύ εκεί οι δικοί τους και να τους προφτάσουνε μιντάτια και ζαϊρέδες.

Πήγαν οι 'Ελληνες εις την Φούρκα Ντερβένι, τους έκαμαν ένα καρτέρι των Τούρκων και τους σκότωσαν καμπόσους και τους πήραν λάφυρα και ζαϊρέδες πλήθος και ζώα. 'Υστερα συνάχτηκαν Τούρκοι πολλοί, και με τα σπαθιά εις το χέρι αναχώρησαν οι 'Ελληνες άβλαβοι. Οι Τούρκοι ήρθαν απόκάτου εις το γιοφύρι της Αλαμάνας και γύρα 'σ αυτά τα μέρη, τα τρογυρινά, κι' όλο ετοιμάζονταν δια να μπούνε μέσα και φύλαγαν κι' αυτές τις θέσες.

Διαλέγονται δια νυχτός ο αθάνατος Παπά Αντριάς, ο Θιοχάρης, ο Παπακώστας, ο Τρακοκομνάς και τους πέφτουν και τους δίνουν ένα χαλασμόν διαβολεμένον, και πέρασαν από πέρα το γιοφύρι πίσου οι Τούρκοι και τους κόπηκε η ορμή τους η μεγάλη, αφού έβλεπαν και τον τόπον εκείνον των Βασιλικών, των Θερμοπύλων κι' όλες αυτές τις θέσες οπού ήταν τα κόκκαλα των δυο πασσάδων, οπού 'ρθαν με τον Μπαγεράμπασσα κ' ήταν περίτου από εννιά χιλιάδες Τουρκιά κι' άλλοι τρεις πασσάδες με πλήθος γκαμήλια κι' αμάξια κι' άλλα ζώα φορτωμένα ζαϊρέδες και πολεμοφόδια, κανόνια κι' άλλα είδη του πολέμου, να μπούνε μέσα -ήταν την πρώτη χρονιά- δια να φοδιάσουνε τα κάστρα κι' όλα τα μέρη¨.

ΣΧΟΛΙΟ:

Η περιοχή στην οποία αναφέρεται ότι έγινε η μάχη πρέπει να μην ήταν το σημερινό Καλαμάκι γιατί δεν είχε σχηματισθεί ακόμα ,αλλά η περιοχή ανατολικά προς την Δραχμάνακα όπου υπήρχε μετά καζάρμα στη θέση Δερβέν Φούρκα ή Δεκάξι .

Σε αυτή την περιοχή έφτασαν οι Έλληνες  ξεκινώντας από την Υπάτη ανέβηκαν  από την περιοχή της Κληματόραχης πάνω από τη Λυγαριά και έφτασαν γρήγορα  στο σημείο όπου έγινε η μάχη .

Μετά την μάχη γύρισαν από τον ίδιο δρόμο στην Υπάτη

Πηγή : greekbooks, WIKIPEDIA, Απομνημονεύματα Στρατηγού Μακρυγιάννh